mózg kobiecy vs. mózg męski

U mężczyzn i kobiet występuje niemal 99% identycznych genów. Spośród 30 000 ludzkich genów bardzo niewiele istotnie różni się u obu płci. Jednak te minimalne różnice wpływają na każdą, najmniejszą nawet komórkę naszych ciał, począwszy od nerwów., które odbierają przyjemność i ból, a skończywszy na neuronach przekazujących percepcję, myśli, uczucia i emocje.
Kobiecy i męski mózg różnią się już na pierwszy rzut oka. Mózg mężczyzny jest na przykład o około 9% większy (jeśli uwzględnimy naturalną różnicę wielkości między płciami). Jeszcze w XIX wieku uczeni sądzili, że to oznacza, iż kobiety dysponują mniejszymi możliwościami intelektualnymi. Okazało się jednak, że liczba komórek mózgowych u mężczyzn i kobiet jest taka sama. (…)
Mózg kobiety pozostaje pod tak głębokim wpływem hormonów, iż w zasadzie to one decydują o kształcie jej świata, modelując wartości i pragnienia oraz dzień po dniu mówiąc jej, co naprawdę jest ważne. Te wszechobecność hormonów w życiu kobiety można dostrzec na każdym etapie życia, poczynając od narodzin. Od dzieciństwa, poprzez okres dojrzewania, młodość, macierzyństwo, menopauzę, na wszystkich etapach hormony kreują tworzenia się nowych połączeń neurologicznych, a to oznacza nowe idee, emocje i zainteresowania. Ponieważ te zmiany rozpoczynają się w trzecim miesiącu życia i nie ustają aż do menopauzy, neurologiczna rzeczywistość kobiety jest o wiele mniej stała niż u mężczyzny.(…)Rozwój nowej nauki o mózgu gwałtownie zmienił nasze poglądy na podstawowe międzypłciowe różnice neurologiczne. Niegdyś naukowcy mogli badać ten problem tylko poprzez sekcje mózgów zmarłych lub analizę zachowań osób z uszkodzeniami tego narządu. Postępy w genetyce i pojawienie się nieinwazyjnych technik obrazowania mózgu spowodowały prawdziwą rewolucję w neuronauce. Pozwalają nam śledzić pracę ludzkiego mózgu na żywo, w czasie rzeczywistym.(…)
Badacze dysponują dziś bezdyskusyjnymi dowodami istnienia wielu zasadniczych różnic – strukturalnych, chemicznych, genetycznych, hormonalnych i funkcjonalnych – między mózgiem kobiety a mózgiem mężczyźni. Przekonaliśmy się też, że kobiety i mężczyźni odmiennie odczuwają stres i konflikt, używają innych obszarów mózgu oraz innych obwodów nerwowych przy rozwiązywaniu problemów, przetwarzaniu języka, doświadczaniu i zapamiętywaniu tak samo silnych emocji. (…)
Męski i kobiecy mózg odmiennie przetwarzają docierające do nich bodźce. Kobiety i mężczyźni inaczej słyszą i widzą, na różny sposób interpretują też odczucia innych ludzi.(…)
W obrazie mikroskopowym lub w skanach uzyskanych za pomocą fMRI (funkcjonalny magnetyczny rezonans jądrowy)  różnice międzypłciowe w budowie mózgu są bardzo uwidocznione. Okazało się na przykład, że w obszarach mózgu odpowiedzialnych za język i słuch kobiety mają o 11% neuronów więcej. Również hipokamp - organ odpowiedzialny za pamięć – u kobiet jest wyraźnie większy, podobnie jak obszary odpowiadające za mowę i rozpoznawanie emocji. W konsekwencji kobiety, statystycznie rzecz biorąc, są lepsze w okazywaniu emocji oraz lepiej zapamiętują emocjonalne szczegóły zdarzeń. Z kolei w męskich mózgach obszary powiązane z popędem seksualnym są ponad 2,5-krotnie większe niż w kobiecych; bardziej rozbudowane są również mózgowe ośrodki działania i agresji. (…)
Mężczyźni mają wyraźnie większe jądra migdałowe niż kobiety. To fragment najstarszej i najbardziej prymitywnej części mózgu, silnie związany między innymi z lękiem i agresją. To dlatego właśnie niektórzy faceci potrafią w ciągu ułamka sekundy tak się wściec, że rzucają się na innych z pięściami, natomiast kobiety najpierw starają się raczej załagodzić konflikt. Natomiast długotrwałe ślady stresu i konfliktu są znacznie głębsze w kobiecych mózgach.(…)
Średni poziom inteligencji kobiet i mężczyzn jest identyczny. Niestety, pewne specyficzne właściwości kobiecego mózgu sprawiły, że przedstawicielki tej płci często (i błędnie) są traktowane jak „z natury” mniej uzdolnione w pewnych obszarach ludzkiej aktywności, jak na przykład matematyka i nauki ścisłe. (…) Kobiecy mózg ma pewne unikalne umiejętności – wyjątkowe zdolności werbalne, umiejętność nawiązywania głębokich związków, fascynujący wręcz talent do odczytywania emocji, stanu umysłu drugiego człowieka z wyrazu twarzy czy tonu głosu, wreszcie umiejętność łagodzenia konfliktów. Wszystko to jest wpisane w obwody nerwowe mózgu.” 
Chciałabym w tym miejscu pokazać, jak różni się mózg kobiety i mężczyzny na przykładzie rysunku. W opisie znajdzie się przednia część kory obręczy, kora przedczołowa, wysepka mózgu, podwzgórze, jądra migdałowe, przysadka mózgowa oraz hipokamp.

Rysunek  Mózg kobiety

Źródło: Brizendine L., Mózg kobiety, VM Media., Gdańsk 2006, s.X

1.      Przednia cześć kory obręczy (ACC, anterior cingulate cortex) – analizuje opcje, podejmuje decyzje. Ośrodek niesprecyzowanych lęków i zmartwień. Jest większa u kobiet niż u mężczyzn.
2.      Kora przedczołowa (PFC, prefrontal cortex) – włada emocjami, i baczy, by nie rozszalały się zbyt mocno. To ona w razie potrzeby hamuje jądra migdałowate. Jest większa u kobiet i u nich też o rok, a nawet o 2 lata wcześniej osiąga dojrzałość.
3.      Wysepka mózgu – ośrodek przetwarzania czucia trzewnego (i odczuć). U kobiet jest większa i bardziej aktywna.
4.      Podwzgórze: dyrygent hormonalnej symfonii – uruchamia aktywność gonad. U kobiet aktywuje się wcześniej.
5.      Jądra migdałowate – nasza wewnętrzna dzika bestia. Tu rodzą się reakcje instynktowne, które byłyby niekontrolowane, gdyby nie kora przedczołowa. U mężczyzn są większe.
6.      Przysadka mózgowa – wytwarza hormony odpowiedzialne za płodność, pokarm i zachowania opiekuńcze. To ona włącza mózg mamy
7.      Hipokamp: jest jak słoń – pamięta wszystko: od walk i kłótni, po najbardziej romantyczne i czułe chwile. I nie pozwala o niczym zapomnieć swojemu „posiadaczowi”. U kobiet większy i bardziej aktywny.


Postaram się opisać skąd u ludzi biorą się emocje, co je wytwarza. Przedstawię to za pomocą modelu potrójnego mózgu Paula McLeana. W tym modelu najważniejsze są jakby trzy mózgi: mózg gadzi, limbiczny i mózg myślący.

Mózg gadzi – najbardziej prymitywna część mózgu; reguluje podstawowe funkcje życiowe, kontroluje odruchy bezwarunkowe oraz podstawowe ruchy; odpowiada za prawidłowy przebieg procesów organicznych.

Mózg limbiczny – zwany inaczej mózgiem ssaków lub mózgiem emocjonalnym; stanowi centrum emocjonalne, w którym są przechowywane wartości, przekonania oraz nastawienia; nawet sześć miliardów komórek nerwowych jest aktywnych w każdej sekundzie.

Mózg myślący – ostateczny trzeci mózg, w skład tego mózgu zwanego korą nową wchodzi kora przedczołowa, która jest odpowiedzialna za procesy myślowe; liczba neuronów pobudzonych w jednej sekundzie wynosi zaledwie sto.

Rozmieszczenie tych trzech rodzajów mózgów pokazuje rysunek poniżej.

Rysunek  Potrójny mózg

Źródło: Stephen N., Spencer-Arnell L., Wilson L., Coaching inteligencji emocjonalnej, Wolters Kluwer Polska,Warszawa 2010, s. 26

 „Mózg emocjonalny wysyła sygnały do mózgu logicznego oraz do całego ciała w każdej sekundzie. Rozwinęliśmy również połączenia neuronowe prowadzące
od mózgu myślącego do mózgu emocjonalnego, ale wraz z rozrastaniem się mózgu liczba tych połączeń znacznie się zmniejszyła. Można rozumieć to następująco: nasz emocjonalny mózg połączony jest z mózgiem myślącym za pomocą szerokiej autostrady komórek nerwowych. Połączenie prowadzące w odwrotnym kierunku,
od myśli do uczuć, przypomina raczej wąską ścieżkę. Jednakże nasz myślący mózg często nie jest świadomy sygnałów, które otrzymuje od mózgu emocjonalnego. Emocje w sposób nieświadomy przetwarzane są przez obszar mózgu zwany korą przednią zakrętu obręczy, co sprawia, że zachowujemy się w sposób warunkowany przez nasze nawyki, nie zwracając praktycznie żadnej uwagi na emocje, jakie wówczas odczuwamy.”

Mimo wielu lat badań nad mózgiem ludzkim wiedza na jego temat jest jedynie elementarna. Wiadomo jednak, że lewa strona mózgu jest odpowiedzialna
za sprawności werbalne oraz za szczegółowe i uporządkowane przetwarzanie informacji, czyli za mówienie pisanie i czytanie. Lewa strona kontroluje także logiczne, uporządkowane procesy myślowe. Prawa półkula jest centrum informacji wizualnych
i relacji przestrzennych. Odpowiedzialna jest za odbieranie podstawowych kształtów
i wzorów. Kontroluje abstrakcyjne procesy myślowe i niektóre reakcje emocjonalne. 

Wszystkie funkcje, które kontrolują poszczególne półkule przedstawione są na rysunku poniżej. 

Rysunek Zarys topografii mózgu 
Źródło: Moir A., Jessel D., Płeć mózgu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010, s. 48

Landsell doszedł do wniosku, że u kobiet zdolności językowe i przestrzenne
są kontrolowane przez ośrodki znajdujące się w obu częściach mózgu, czyli obydwie półkule biorą udział w czynnościach werbalnych i przestrzennych. U mężczyzn każda
z tych funkcji ma swoją lokalizację, czyli w lewej półkuli umiejętności językowe,
a w prawej umiejętności przestrzenne i wizualne, ale za to ich mózgi są bardziej wyspecjalizowane.

Tabela  Różnice w organizacji mózgu

FUNKCJA	LOKALIZACJA W MÓZGU	EFEKT
Mechanizmy języka (mowa, gramatyka i tym podobne)	Mężczyźni: przód i tył lewej półkuli Kobiety: przód lewej półkuli	większe rozproszenie ośrodków większe skupienie ośrodków
Słownictwo, definiowanie słów	Mężczyźni: przód i tył lewej półkuli Kobiety: przód i tył obu półkul	większe skupienie ośrodków większe rozproszenie ośrodków
Postrzeganie wzrokowo-przestrzenne	Mężczyźni: prawa półkula Kobiety: obie półkule	większe skupienie ośrodków większe rozproszenie ośrodków
Emocje	Mężczyźni: prawa półkula Kobiety: obie półkule	większe skupienie ośrodków większe rozproszenie ośrodków

Źródło: Moir A., Jessel D., Płeć mózgu, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2010, s. 56

Doktor Sandra Witleson zbadała reakcje ludzi na informacje emocjonalne przekazywane do lewej i prawej półkuli mózgu. Wyniki badań pokazały, że kobiety rozpoznawały emocjonalną treść bez względu na to, do której półkuli mózgowej był przekazywany obraz. Natomiast mężczyźni reagowali tylko wtedy, gdy informacja była przekazywana do prawej półkuli. Można z tego wywnioskować, że u kobiet reakcje emocjonalne występują w obu półkulach, a u mężczyzn funkcje te występują tylko
w prawej półkuli. Wszystko to jest zależne od ciała modzelowatego, którego włókna łączą lewą i prawą połowę mózgu. Zapewniają one wymianę informacji pomiędzy półkulami. Obszar ten jest grubszy i większy u kobiet niż u mężczyzn. Kobiety posiadają większą liczbę połączeń między półkulami, co oznacza, że występuję między nimi większa wymiana informacji. Im więcej połączeń między półkulami, tym ludzie lepiej i płynniej mówią, co wyjaśnia, dlaczego kobiety mają większe predyspozycje językowe. U kobiet funkcje związane z emocjami są w obu półkulach, strona emocjonalna jest lepiej połączona ze stroną werbalną, dlatego łatwiej im wyrażać uczucia. Mężczyźni natomiast trzymają emocje w prawej półkuli, a możliwość ich wyrażania znajduje się po drugiej stronie i dlatego jest im trudno wyrażać uczucia. Informacje u mężczyzn przepływają z większym oporem do strony werbalnej – lewej półkuli.

Tabela  Porównanie zdolności kobiet i mężczyzn

KOBIETY	MĘŻCZYŹNI
szybciej rozpoznają emocje i symptomy choroby u innych	lepiej orientują się w przestrzeni
szybciej identyfikują pasujące do siebie elementy (szybciej układają puzzle)	lepiej odnajdują zamaskowane tłem figury
wypowiadają więcej słów, cechuje je większa płynność mowy	lepiej rzucają, celują  i antycypują tor rzucanego do celu przedmiotu
lepiej pamiętają szczegóły przeszłych zdarzeń, szybciej rozpoznają punkty orientacyjne na drodze	sprawniej dokonują wyobrażeniowego obracania przedmiotów (ma to duże znaczenie przy projektowaniu urządzeń i budowli)
sprawniej dokonują prostych obliczeń arytmetycznych i lepiej wykonują czynności manualne	są lepsi w rozumowaniu matematycznym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Augustynek A., Psychologia. Jak ślimak piął się pod górę, Difin, Warszawa 2008, s. 25

Jak widać mózg kobiecy różni się od mózgu mężczyzny, nie można do tego podchodzić jedynie w tych kategoriach. Zdarza się, bowiem, że mężczyzna posiada kobiecy mózg, a kobieta męski, to wszystko jest uwarunkowane przede wszystkim biologicznie. Można jednak stwierdzić, że w większości przypadków kobiety są bardziej emocjonalne od mężczyzn, jest to związane z przeszłością, gdyż to kobiety zajmowały się opieką nad dziećmi, ciepłem domowego ogniska, a mężczyźni polowali i dbali o dobrobyt swojej rodziny.

Najważniejsze jednak jest to, że mózg ludzki, nieważne czy męski czy kobiecy, jest w stanie przyjąć ograniczoną liczbę informacji i wykorzystujemy jego ograniczoną pojemność. Obraz ludzkiego mózgu, jego funkcje i możliwości nie zostały jeszcze zbadane i zapewne będzie to trwać jeszcze przez długi okres czasu.